Transit ticaret zor iştir. Zira Türkiye’deki Ayşe malı Çin’deki Wong Yun’dan satın alır ve bu malı Arjantin’deki Cortes’e satar. Başka bir ifadeyle Ali’nin malını Veli’ye satar. Gerçekten zor iştir. Geleneksel transit ticaret bağlamında bu işi en iyi yapanlar Hong-Konglular, Singapurlular ve Dubaililer’dir. Hong-Kong, 2010’larda yaptığı yıllık ortalama 500 milyar dolar seviyesindeki ihracatının yaklaşık % 95’ini kısmen re-eksport olmakla beraber büyük ölçüde transit ticaret yöntemiyle gerçekleştirmiştir.
2000’lerin başlarında yaşama geçirilen “internet ortamında ticaret”, bugün gelinen noktada, Amazon ve Ali Baba gibi şirketler başta olmak üzere, sanal ortamda uluslararası ticaret için hizmet sunan firmalar aracılığı ile ciddi seviyelerde artmış bulunmaktadır. Bu yöntemle yine Türkiye’deki Ayşe’nin Wong Yun’dan aldığı malı belli bir kâr payıyla Cortes’e satması, operasyonel anlamda bir transit ticaret işlemidir. Ancak bu yöntemle yapılan transit ticaretin önüne “yeni” veya daha ilgi çekebilecek bir şekilde “fütüristik” gibi bir ifade ile “Yeni veya Fütüristik Transit Ticaret” dememizde fayda bulunmaktadır. Özellikle start-up adı verilen girişimcilere ek olarak eğitimlerini sürdürmekte olanlar da dahil, tüm genç girişimcilerin haklı olarak ilgisini çeken bu “yeni transit ticaret yöntemi”nin konvansiyonel transit ticaretten farklı olarak düşünülmesi, analiz edilmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir diye düşünmekteyiz.
Zira, konvansiyonel transit ticarette milyonlarca ton dökme yükün (demir-çelik; tahıl; kömür; petrol vb.); yine milyonlarca ton yaş meyve ve sebzenin (ki, geleneksel olarak konsinyasyon yoluyla satılır); yüzbinlerce adet deri ve konfeksiyon ürününün; kahve, kakao, pamuk, fındık, zeytinyağı gibi çoğunlukla komisyoncular aracılığı ile satılan ve uluslararası ticareti, yüzyıllardır, evet yanlış okumuyorsunuz “yüz yıllardır” kendi kurallarına göre yapılan ürünler ile daha da arttırılabilecek örnekler dikkate alındığında yeni usul transit ticaretle klasik transit ticaretin ayrı ayrı irdelenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Hele hele bazı uzmanların yaptığı gibi bu yeni sistem transit ticaretin öngörülebilir süreler içinde dünya ticaretinin yüzde bilmem kaçına hâkim olacağını falan iddia etmek için zamanın çok erken olduğu yönündeki şahsi düşüncemizi ifade etmekte fayda görmekteyiz.
Yazımızı, Türk Dışticaret Vakfı olarak uyguladığımız “Dış Ticaret Uzmanlığı Eğitim Programları”ndan bir anekdotla sonlandıralım.
Corona Virüs salgını nedeniyle 2020 Mart ayından bu yana ZOOM üzerinden sürdürdüğümüz uzmanlık eğitimine katılan değerli bir öğrencimiz, ders arasındaki bir sohbette, transit ticaret yaptığını ifade edince, bu işi başarabilen herkese söylediğim gibi ona da “sana şapka çıkarıyorum” dedim ve devam ettim: “Peki bize biraz anlat bakalım, ne tür deneyimler kazandın ve kazanıyorsun, işlemin akışı açısından şu anda sınıfta bulunan dışticaretçi adaylarına dış ticaret öğretisi bağlamında ne tavsiyelerde bulunabilirsin; bir de bizim bu eğitimimize niçin geldin?”.
Değerli öğrencimizin cevabı özetle şu şekilde oldu: “Hocam, ben transit ticareti Amazon üzerinden yapıyorum; satıcı ve alıcıyı bu ortamda buluyorum, ama işlemlerin nasıl olduğu konusunda hiçbir fikrim yok. Ödeme şekilleri, teslim şekilleri, sigorta ve daha birçok konuda bilgim olması gerektiğinin farkına vardığım için dış ticaret eğitimini almaya geldim. Dolaysıyla arkadaşlara dış ticaret konusunda anlatacağım fazla bir şey yok!”
Bu kısa sohbet, devlette 30 yıl görev yapmış uygulamadan gelen eski bir bürokrat ve yaklaşık son 20 yıldır da bu işin eğitimini veren biri olarak çok ilgimi çekti.
Bu anekdottan da yola çıkarak sonuç olarak önerimiz, uluslararası ticarette e-ticaret ve digital pazarlama hizmeti sunan firmalar üzerinden transit ticaret yapanların, bu yönteme özel teknik konularda bilgi sahibi olmaları ne kadar gerekiyorsa, geleneksel transit ticaret ve geleneksel dış ticaret konusundaki bilgilerle de donanmalarında, eski tabirle o kadar “fayda ve zaruret” vardır.